ხშირად, კერძო ბიზნეს-ჯეტების მგზავრები თავს ისე გრძნობენ, როგორც „საჰაერო მაგისტრალზე“ მოძრავი რჩეულები. მაშინ, როცა ასობით მგზავრიანი დიდი ავიალაინერები 9-11 კილომეტრის სიმაღლეზე მოძრაობენ, მათი უფრო კომპაქტური კოლეგები ადვილად ადიან 13, ზოგი კი 15.5 კილომეტრის სიმაღლეზეც კი. ეს განსხვავება განპირობებულია არა მხოლოდ სტატუსით, არამედ საინჟინრო თავისებურებებით, ეკონომიკური მიზანშეწონილობითა და ექსკლუზიურ საჰაერო სივრცეზე წვდომით.
1. საჰაერო ავტობანები და ექსკლუზიური სივრცე
ცაში, ისევე როგორც ხმელეთზე, მოძრაობის წესები და ტრანსპორტის ნაკადების მკაფიო დაყოფა არსებობს.
სამგზავრო ლაინერები (Boeing, Airbus): ისინი მოძრაობენ დატვირთულ „საჰაერო ავტობანებზე“ (ეშელონებზე), რომლებიც 9-დან 12 კილომეტრამდე სიმაღლეზე მდებარეობს. აქ მოძრაობა ინტენსიურია და მკაცრად კონტროლდება დისპეტჩერების მიერ.
ბიზნეს-ჯეტები: ეს თვითმფრინავები თავდაპირველად შექმნილია იმისთვის, რომ ამ „საავტომობილო გზების“ აურზაურისგან ზემოთ იფრინონ. მათი სამუშაო გარემო ჩვეულებრივ 13-14 კილომეტრის სიმაღლეზეა, სადაც საჰაერო სივრცე პრაქტიკულად თავისუფალია. ეს პრივილეგირებული წვდომა პილოტებს საშუალებას აძლევს, უფრო პირდაპირი და ეფექტიანი მარშრუტები აირჩიონ.
ამ სეგმენტში სერიული მოდელებიდან Gulfstream G650ER რეკორდსმენია – მას შეუძლია 51,000 ფუტზე (15.5 კილომეტრზე) ასვლა. ასეთ სიმაღლეზე ცა მუქ, თითქმის შავ ელფერს იღებს, ხოლო დედამიწის მრუდი შეუიარაღებელი თვალითაც კი ჩანს.
2. ძრავები და ფრთები გაიშვიათებული ჰაერისთვის
ასეთ დიდ სიმაღლეზე ასვლა შეუძლებელია ჩვეულებრივი თვითმფრინავის ძრავისთვის, ვინაიდან გაიშვიათებულ ჰაერში ჟანგბადი კრიტიკულად მცირეა.
სპეციალიზებული ძრავები: ბიზნეს-ჯეტებზე დამონტაჟებულია ტურბოვენტილატორული ძრავები, რომელთა სიმძლავრე „ფორმულა 1-ის“ სარბოლო ძრავებს შეიძლება შევადაროთ. ძლიერი კომპრესორი იწოვს და კუმშავს გაიშვიათებულ ჰაერს, რაც წვის კამერაში წვისთვის საჭირო ჟანგბადის რაოდენობას უზრუნველყოფს და ძრავას საშუალებას აძლევს, შეინარჩუნოს საჭირო ძალა იქ, სადაც სხვა თვითმფრინავები ვეღარ იფრენენ.
აეროდინამიკა: Gulfstream G650-ისა და Bombardier Global 7500-ის მსგავსი თვითმფრინავების ფრთებს განსაკუთრებული ფორმა და დიდი სიგრძე აქვთ. ეს დიზაინი ოპტიმიზებულია მაღალ ქვებგერით სიჩქარეზე ფრენისთვის და უზრუნველყოფს საკმარის ამწევ ძალას მაშინაც კი, როდესაც 15 კილომეტრის სიმაღლეზე ჰაერის სიმკვრივე ზღვის დონესთან შედარებით მხოლოდ 12%-ია.
3. ფრენის პრაქტიკული უპირატესობები
ღრუბლებზე მაღლა ფრენას არა მხოლოდ სანახაობრივი ხედები, არამედ ხელშესახები სარგებელი მოაქვს:
ტურბულენტურობის თავიდან აცილება: ამ სიმაღლეზე ქარიშხლიანი ფრონტებისა და ღრუბლიანობის გამომწვევი ფენომენების უმეტესობა დაბლა რჩება. მგზავრები 13-15 კილომეტრზე სარგებლობენ წარმოუდგენლად გლუვი ფრენით, რაც მათ საშუალებას აძლევს, მშვიდად იმუშაონ ან დალიონ ყავა.
დროისა და საწვავის ეკონომია: გაიშვიათებული ჰაერი მნიშვნელოვნად ნაკლებ წინააღმდეგობას ქმნის, რაც ბიზნეს-ჯეტებს საშუალებას აძლევს, ბგერის სიჩქარესთან მიახლოებული კრეისერული სიჩქარე შეინარჩუნონ. ნაკლები წინააღმდეგობა კი საწვავის ნაკლებ ხარჯს ნიშნავს. გარდა ამისა, საჰაერო მოძრაობის ძირითადი ნაკადის ზემოთ ფრენისას, პილოტებს შეუძლიათ ყველაზე მოკლე, სწორი მარშრუტების არჩევა.
4. რატომ რჩება დიდი ლაინერი დაბლა
თუ მაღლა ფრენა ასეთი კომფორტული და ეფექტიანია, რატომ არ ადიან დიდი ლაინერებიც 13-15 კილომეტრზე? პასუხი ეკონომიკურ მიზანშეწონილობასა და კონსტრუქციულ კომპრომისებშია:
მზარდი ხარჯები: სამგზავრო ლაინერის ასეთ სიმაღლეზე მუშაობისთვის გადაკეთება კოლოსალურ ხარჯებს მოითხოვდა. საჭირო იქნებოდა უფრო მძლავრი ძრავები (რაც გაზრდის საწვავის ხარჯს) და ფიუზელაჟის გამაგრება სალონსა და გარე გარემოს შორის გაზრდილი წნევის სხვაობის გამო. ეს ლაინერს უფრო მძიმეს გახდიდა, ხოლო ბილეთებს – მიუწვდომელს მგზავრების უმრავლესობისთვის.
ოპტიმალური ბალანსი: მასობრივი საჰაერო გადაზიდვებისთვის მთავარია სიჩქარის, ღირებულებისა და მგზავრთა ტევადობის ოპტიმალური ბალანსი. 9-11 კილომეტრის სიმაღლე სწორედ ეს ოქროს შუალედია.
კომფორტის სხვაობა: ბიზნეს-ჯეტის სალონში 15 კმ-ზე წნევა შეესაბამება 1200-1500 მეტრის სიმაღლის მთის კურორტზე ყოფნას, ხოლო ჩვეულებრივ ლაინერში 11 კმ-ზე წნევა დაახლოებით 2000-2500 მეტრის სიმაღლის პირობებს ქმნის.
ამგვარად, ბიზნეს-ჯეტის ფრენის სიმაღლე საინჟინრო და ეკონომიკური გათვლის შედეგია, რაც ათობით მილიონი დოლარით ნაყიდი უპირატესობაა სწრაფი და კომფორტული მოგზაურობისთვის.
