მიუხედავად იმისა, რომ სამგზავრო ლაინერები უზარმაზარი და ხმაურიანია, ფრინველებთან შეჯახება (ე.წ. “Bird Strike”) ავიაციის ერთ-ერთ ყველაზე გავრცელებულ და საშიშ პრობლემად რჩება, რაც ხშირად იწვევს ავარიულ დაშვებებს. სპეციალისტებმა მრავალწლიანი კვლევის შედეგად დაადგინეს, თუ რატომ ვერ ამჩნევენ ფრთოსანები მოახლოებულ გიგანტურ მანქანას.
საფრთხე ძრავისთვის: ბუმბულიანი “სნაიპერი”
თვითმფრინავის ძრავაში მოხვედრილი ფრინველი ყოველთვის სერიოზული საფრთხეა. ფრენის სიჩქარით 250-300 კმ/სთ-ზე, პატარა თოლიაც კი იქცევა ჭურვად, რომლის ენერგია ქვემეხიდან გასროლილ ტოლფასია.
ტურბორეაქტიული ძრავის წინა ნაწილში მოხვედრისას, ფრინველი მყისიერად იმსხვრევა მბრუნავ ფრთებზე. მიუხედავად იმისა, რომ ძრავის ლითონი დარტყმას უძლებს, მასზე მიკროდაზიანებებირჩება, რამაც შეიძლება როტორის ბალანსი დაარღვიოს. ვიბრაციამ კი შეიძლება დააზიანოს საკისრები ან კომპრესორის შემდგომი საფეხურები. ეს ხშირად არის არაგეგმური დაშვებისმიზეზი.
მიუხედავად ამისა, ძრავებს აქვს საკმარისი უსაფრთხოების ზღვარი და ხშირად აგრძელებენ მუშაობას, მაშინაც კი, თუ მათ ერთდროულად რამდენიმე ფრინველი მოხვდება. პილოტები ასეთ ინციდენტებზე ინსტრუქციის შესაბამისად რეაგირებენ: ამცირებენ სიმძლავრეს, თიშავენ დაზიანებულ ძრავას და მიემართებიან უახლოეს აეროპორტისკენ.
რატომ ვერ ამჩნევენ ფრინველები თვითმფრინავს?
მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ფრინველებსა და ადამიანებს ხმის აღქმის განსხვავებული სისტემები აქვთ:
დაბალი სიხშირის იგნორირება: რეაქტიული ძრავების ხმაში დომინირებს დაბალი სიხშირეები, რომლებსაც ფრინველების უმეტესობა ცუდად ესმის. რაც ადამიანისთვის არის მგრგვინავი ხმა, ფრინველისთვის უბრალოდ გაურჩეველი ბუნებრივი ფონია (როგორიცაა ქარის ან ზღვის ხმაური).
ხმის ეკრანირება: როდესაც ლაინერი 250 კმ/სთ-ზე მაღალი სიჩქარით მოძრაობს, ჰაერის წნევა და შემხვედრი ნაკადი ნაწილობრივ ახშობს ხმას. ფრინველი, რომელიც საპირისპიროდ მიფრინავს, ისმენს არა მოახლოებულ ხმაურს, არამედ ჩახშობილ ფონს, რომელიც ძალიან სწრაფად ძლიერდება – რეაგირებისთვის დრო აღარ რჩება.
ინსტინქტის გათიშვა: მთავარი მიზეზი ის არის, რომ ფრინველები თვითმფრინავს საფრთხედ არ აღიქვამენ. ის არ ჰგავს არცერთ ბუნებრივ მტაცებელს, არ გამოსცემს გამაფრთხილებელ ხმებს და ამასთან, ის ძალიან სწრაფად მოძრაობს იმისთვის, რომ ფრინველმა საფრთხე დროულად განსაზღვროს. ფაქტობრივად, ფრინველებს არ ჰქონიათ საკმარისი დრო, რათა ასეთი სწრაფი მანქანების შიში ესწავლათ.
შეჯახების ზონები და პრევენციის მეთოდები
კვლევები აჩვენებს, რომ შეჯახებების 80-85% ხდება 300 მეტრზე დაბლა – იქ, სადაც ფრინველები საკვებს ეძებენ ან ღამის გასათევად ბრუნდებიან. განსაკუთრებით რთული სიტუაციაა მიგრაციის სეზონზე და იმ აეროპორტებში, რომლებიც წყალსაცავებთან ახლოს მდებარეობს (სადაც თოლიები, იხვები და სხვა ფრინველები იყრიან თავს).
ზოგიერთი სახეობა (როგორიცაა ყვავები) კი აეროპორტის ზოლის თავზე წარმოქმნილ აღმავალ ნაკადებს ძალების დაზოგვის მიზნით იყენებს.
ავიაცია მრავალ მეთოდს იყენებს რისკის შესამცირებლად:
ორნიტოლოგიური სამსახურები: ყველა დიდ აეროპორტში სპეციალისტები აკვირდებიან ფრინველთა ქცევას, ბუდეებს და ცდილობენ, ეს ადგილები ნაკლებად მიმზიდველი გახადონ.
ტექნიკური საშუალებები: გამოიყენება რადარები ფარების მოძრაობის დასაფიქსირებლად, გაზის ქვემეხები, რომლებიც გასროლის ხმას იმიტაციას უკეთებს, და ლაზერული დანადგარები, რომლებიც ფრინველებს კურსის შეცვლას აიძულებს.
მიუხედავად ყველა ზომისა, შეჯახებების სრულად გამორიცხვა შეუძლებელია, რადგან, როგორც აღმოჩნდა, ფრინველები უბრალოდ ვერ აღიქვამენ თვითმფრინავს იმ დროის ფანჯარაში, რაც რეაგირებისთვისაა საჭირო.
