ტიტანი კვლავაც უმნიშვნელოვანეს ელემენტად რჩება საავიაციო ინდუსტრიისთვის, რომელიც ამ მსუბუქი ლითონის გლობალური წარმოების თითქმის ნახევარს მოიხმარს. მიუხედავად იმისა, რომ ტიტანი იშვიათი მიწების კატეგორიას არ განეკუთვნება, მისი უწყვეტი მიწოდება სერიოზულ საზრუნავს უქმნის დასავლეთის თვითმფრინავების მწარმოებლებს.
ბაზრის კვლევითი ფირმის, Project Blue-ს დამფუძნებლის, ნილს ბაკებერგის განცხადებით, ტიტანის მიწოდების ჯაჭვის საიმედოობასთან დაკავშირებული ყველაზე დიდი გაურკვევლობა შესაძლოა ჯერ კიდევ წინ იყოს.
უკრაინაში ომმა და სანქციებმა ტიტანის მიწოდების ჯაჭვი დაძაბა, მაგრამ, როგორც ბაკებერგი განმარტავს, ბოლო წლებში მოთხოვნა რამდენიმე ფაქტორმა შეაფერხა, რამაც ბაზარზე დროებითი სიჭარბე შექმნა:
- ავიაკომპანიების პროგრამების პრობლემები (მაგ. Boeing 737 MAX-ის შეჩერება).
- COVID-19 პანდემიის გავლენა.
- მიწოდების ჯაჭვის შეფერხებები.
„Boeing MAX-ის პრობლემებისა და COVID-19-ის დროს, ტიტანის მოთხოვნა მნიშვნელოვნად დაეცა, მაგრამ წარმოება გაიზარდა, ძირითადად ჩინეთში. ჩვენ ფაქტობრივად ჭარბი მიწოდების ბაზარზე ვიმყოფებოდით,“ — განაცხადა ბაკებერგმა.
თუმცა, მოთხოვნა სწრაფად იზრდება, რადგან ავიაკომპანიები შეკვეთების შესრულებას ჩქარობენ. Project Blue-ს პროგნოზით, მომდევნო ორი ათწლეულის განმავლობაში, ძირითადი თვითმფრინავების მწარმოებლების მოთხოვნა 1.6 მილიონ ტონას გადააჭარბებს. კომერციული ავიაცია 2040-იანი წლების ბოლოსთვის წლიური მოთხოვნის თითქმის 90%-ს დაიკავებს.
გლობალურ ტიტანის ბაზარზე დომინირება მკვეთრად გაიზარდა რუსეთისა და ჩინეთის ხელში:
- ტიტანის ღრუბელი (Titanium Sponge): 2024 წლისთვის, ტიტანის ღრუბლის მსოფლიო წარმოების სიმძლავრის 74% რუსეთსა (11%) და ჩინეთზე (63%) მოდის.
- დნობა და პროდუქცია: ტიტანის დნობის მსოფლიო წარმოების 64% და საბოლოო საჭარხნე პროდუქციის (Mill Products) 76% ასევე ამ ორ ქვეყანაზე ნაწილდება (ჩინეთი – 66%, რუსეთი – 10%).
ბაკებერგის თქმით, ჩინეთმა ტიტანის სიმძლავრეებში ინვესტიცია ბოლო 10 წლის განმავლობაში ჩადო. მიუხედავად იმისა, რომ რუსეთში ტიტანის მოპოვება მცირეა, მისი სიძლიერე ინდუსტრიული გადამუშავების მრავალწლიანი შესაძლებლობებიდან მოდის.
უფრო მეტიც, ბაკებერგმა აღნიშნა ჩინეთისა და რუსეთის თანამშრომლობის ზრდა ტიტანის წარმოებაში, სადაც ჩინეთი რუსეთს ნედლეულს აწვდის, სანაცვლოდ კი საავიაციო ხარისხის ტიტანის ღრუბელს იღებს.
მიუხედავად იმისა, რომ Airbus-ი და Boeing-ი ჯერჯერობით ახერხებენ მიწოდების ჯაჭვის მართვას, ბაკებერგი აფრთხილებს, რომ ჩინური კომერციული ავიამწარმოებლის, COMAC-ის, ზრდამ შეიძლება სიტუაცია გაართულოს.
COMAC-ს ათასობით შეკვეთა აქვს, და თუ ჩინეთი გადაწყვეტს შიდა მომხმარებლების პრიორიტეტულობას, გლობალურ ბაზარზე ტიტანის მიწოდება შესაძლოა შეიზღუდოს.
დასავლეთისთვის ტიტანის მიწოდების ჯაჭვის დივერსიფიკაცია გრძელვადიანი პროცესია და შეიძლება 10 ან მეტი წელი დასჭირდეს, რადგან ახალ საწარმოებს საავიაციო ხარისხის სერტიფიცირება სჭირდებათ.
- მოკლევადიანი გამოსავალი: დასავლეთისთვის მოკლევადიან, გეოპოლიტიკურად ტოლერანტულ ალტერნატივას წარმოადგენს: იაპონია, ყაზახეთი, საუდის არაბეთი(რომელთანაც Airbus-მა უკვე გააფორმა ხელშეკრულება), დასავლური დნობის სიმძლავრეების გაზრდა და 3D ბეჭდვის (Additive Manufacturing) გამოყენება.
- აშშ-ის აქცენტი: აშშ-ის თავდაცვის დეპარტამენტი ზრდის დაფინანსებას შიდა მიწოდების გასაძლიერებლად, მაგრამ ეს ძირითადად ლითონის ჯართის გადამუშავებაზე (recycling metal scraps) არის ფოკუსირებული და არა ტიტანის ღრუბლის წარმოებაზე.
ტიტანის გარდა, დასავლური ძრავების მწარმოებლებისთვის შეშფოთების საგანია რენიუმიც (Rhenium). ეს ლითონი აუცილებელია თანამედროვე რეაქტიული ძრავების მაღალი წნევის ტურბინის პირებისთვის (heat-resistant property) და მისი გლობალური მიწოდების დაახლოებით 80% ავიაციაზე მოდის. ჩინეთი ამ ბაზარზეც ზრდის თავის წილს.
